Flora Nordica vol. 1. – Flóra í nýju ljósi

Skrifað um July 18, 2012 · in Almennt · 32 Comments

BÆKUR – Náttúrufræðirit
Flora Nordica vol. 1.
Ritstj. Bengt Jonsell. 344 bls.
Útgef. er Bergius stofnunin og Konunglega sænska vísindaakademían. – Ritdómur, Morgunblaðið 6. sept. 2000:26.

ALDAMÓTAÁRIÐ 1901 kom Flóra Íslands eftir Stefán Stefánsson grasafræðing og skólameistara út fyrsta sinni. Þar eru nákvæmar lýsingar á öllum háplöntum – fræplöntum og byrkningum – sem víst þótti, að yxu hér á landi á þeim tíma. Einnig er sagt frá útbreiðslu, vaxtarstöðum og blómgunartíma auk ýmiss annars fróðleiks um tegundirnar. Til þess að semja slíkt rit þurfti Stefán að ferðast víða og safna plöntum en ekki síður að smíða fræðiorðakerfi til þess að koma fróðleiknum til skila, og það gerði hann af eindæma snilld, svo að bókin er og verður um ókomin ár undirstöðurit í grasafræði. Flóra Íslands naut strax mikilla vinsælda, og urðu margir leikmenn býsna slyngir í tegundagreiningu háplantna og lögðu drjúgan skerf að þekkingu á flóru landsins. Því miður voru fáar aðgengilegar bækur til um aðra hópa plantna (sveppi, þörunga, fléttur og mosa), svo að þeir urðu út undan. Víða erlendis standa áhugafélög um greiningu og söfnun plantna á gömlum merg og fjöldi manna sinnir þessu í tómstundum. Þetta er ekki síðra tómstundagaman en frímerkjasöfnun, steinasöfnun og önnur frístundaiðja.

Flóra Stefáns kom út í þremur útgáfum, síðast 1948; einnig hafa komið út fáeinar flórur aðrar, meðal annars eftir Áskel Löve og J. Gröntved, auk ritverkins Flora Europaea. Vart er þó hægt að halda öðru fram en að ríkt hafi doði yfir háplöntuathugunum hér á landi síðustu áratugi og fáir lagt þeim lið. Að vísu hafa litmyndaflórur með einföldum lyklum
verið gefnar út, sem eru góðar handa þeim, sem eru að stíga sín fyrstu skref, en fyrr en seinna er nauðsynlegt að eiga vandaða vísindaflóru, sem er reist á nákvæmum athugunum.

Nú hafa þau ánægjulegu tíðindi gerzt, að hafin er útgáfa á nýrri vísindaflóru á Norðurlöndum að frumkvæði Svía. Það er reyndar ekki í fyrsta sinni, því að 1953 hóf gagnmerkur, sænskur grasafræðingur, Nils Hylander, að rita flóru Norðurlanda, sem honum entist ekki aldur til að ljúka við. Hér er í vændum gríðarmikið og gagnmerkt verk, sem beðið verður með óþreyju, en það er skrifað á ensku. Fyrsta bindi af um átta kom út í vor, og lofar upphafið mjög góðu. Ritið er nær einvörðungu kostað af ofan nefndum útgefendum og er undir ritstjórn Bengts Jonsells, sænsks grasafræðings, sem hefur stundað athuganir á flóru Norðurlanda frá því snemma á sjöunda áratugnum. Eyþór Einarsson sat í ritnefnd að hálfu Íslands, en hann var grasafræðingur á Náttúrufræðistofnun Íslands. Í fyrsta bindi bókar er fjallað um byrkninga, berfrævinga og fjórtán ættir tvíkímblaða blómplantna eða samtals um 309 tegundir. Af allmörgum tegundum er getið undirtegunda, afbrigða og kynblendinga, svo að heildarfjöldi flokkunareininga er rúmlega 600. Úr þessum hópi eru um 50 íslenzkar tegundir, en við bætast slæðingar og ræktunarplöntur og eru íslenzk nöfn tilgreind. Bókinni er skipt eftir ættum innan hverrar fylkingar plönturíkis og síðan eru greiningalyklar til ættkvísla, tegunda og jafnvel undirtegunda, eftir því sem þörf gerist. Nákvæmar lýsingar fylgja hverri tegund, sagt er frá útbreiðslu, breytileika, búsvæði, kynblöndun við aðrar tegundir, undirtegundum og afbrigðum ásamt ýmsu öðru, sem varðar hverja flokkunareiningu. Í bókinni eru líka góðar pennateikningar af mikilsverðum einkennum tegunda eftir 14 listamenn, auk útbreiðslukorta.

Greiningalyklar og lýsingar á tegundum er hvort tveggja einkar skilmerkilegt og mjög vandað til verksins. Að baki umfjöllun um hverja
ættkvísl liggja athuganir, mismiklar að vísu, og ekki allar jafn rækilegar. Sem dæmi má nefna, að lítið hefur tekizt að ráða fram úr því, hvernig flokka skal birki hér á landi. Enn er því þeirri spurningu ósvarað, hvort kirtilbirki vaxi hérlendis.

Allmargar breytingar hafa verið gerðar á flokkun frá því, sem verið hefur viðtekin venja hin síðari ár og taka nokkrar þeirra til íslenzkra plantna. Fyrst er að geta þess, að skollagras (Cystopteris dickieana) er ekki talin sjálfstæð tegund lengur, en það var klofið frá tófugrasi, og snoðfætla (Woodsia glabella) er sögð hafa verið rangt greind, svo að hún fellur burt. Þá þykir ef til vill mörgum það tíðindum sæta, að grávíðir telst ekki lengur vaxa á Íslandi. Ástæðan er sú, að nú er talið, að hann hafi áður verið ranglega greindur, fyrst til Salix glauca en síðar til S. callicarpaea, en þetta sé í raun S. arctica, þó að nokkuð skorti á, að það sé ótvírætt. Samhliða þessari nýbreytni var valið nafnið fjallavíðir, einkar lítlfjörlegt nafn og vart á bætandi, því að rúmlega 20 háplöntur bera þegar forliðinn fjall(a)- og álíka margir mosar. Sýnist þessi nafnbreyting með öllu óþörf. Eins og áður sagði er mörgum tegundum skipt í tvær eða fleiri undirtegundir. Í sumum tilvikum er verið að kljúfa gamalgróna tegund en í öðrum er verið að sameina tvær eða fleiri tegundir. Dæmi um hið síðar
nefnda er hundasúra (Rumex acetosella), en henni er skipt í fjórar undirtegundir og vaxa þrjár hérlendis. Einni þeirra lýsti Áskell Löve sem sérstakri tegund 1941 og nefndi hana smásúru. Í þessari nýju flóru er nafninu haldið á undirtegundinni (ssp. tenuifolius) og er það afar óheppilegt. Því miður eru fleiri dæmi um, að undirtegundir hafi fengið sérstök íslenzk heiti. Sú hætta vofir þá yfir, að gamalt nafn, sem er aðeins bundið við vissan landshluta, sé valið á undirtegund, sem vex á allt öðrum stað á landinu. Þannig er algenga nafnið blóðarfi tengt einni undirtegund (ssp. neglectum), sem hefur fundizt aðeins á einum stað hérlendis, en aðaltegundin er kölluð hlaðarfi (Polygonum aviculare ssp. boreale).

Það kann að vera álitamál, hvaða tegundir skuli taka upp í bók sem þessa, en meginreglan ætti annaðhvort að vera sú að geta um íslenzk nöfn allra norrænna tegunda, óháð því hvort þær vaxa hér eða ekki, eða geta um stöðu tegundar hérlendis, sé íslenzkt nafn gefið upp. En ekki virðist vera fullt samræmi í því, hvaða tegundir eru nefndar íslenzkum nöfnum og hverjar ekki. Að sjálfsögðu eru allar villiplöntur nafngreindar, flestir slæðingar og sumar yrkitegundir. Undir tegundinni Rumex stenophyllus er þess þó hvorki getið, að hún hefur verið nefnd akurnjóli né hún hafi vaxið á Akureyri 1961, þó að til sé heimild þar um (Ingólfur Davíðsson 1967); ekki er heldur minnzt á, að borgarnjóli (R. obtusifolius) hafi bæði fundizt í Reykjavík og á Patreksfirði samkvæmt sömu heimild. Þá er Alnus glutinosa nefndur rauðölur, en ekkert er sagt um, hvort hann sé ræktaður hér eins og tekið er þó fram um gráöl. Einnig er grænölur til á stöku stað hér, meira að segja sjálfsáinn, en aðeins er greint frá því, að hann hafi fundizt á milli jarðlaga á Svínafelli. Upplýsingar um innflutta barrviði eru af mjög skornum skammti, og fleiri tegundir eru ræktaðar en sagt er frá í bókinni, meðal annars af víðiættkvísl. Þannig er hvorki getið um alaskavíði né brekkuvíði, en gerð er grein fyrir þingvíði, þó að nafnið sé hvergi að finna í efnisyfirliti.

Yfirleitt er gerð dágóð grein fyrir útbreiðslu og kjörlendi tegunda. Kort af Íslandi er þó mjög lítið og útbreiðsla táknuð mest með sex punktum. Verður slíkt að teljast ófullnægjandi og getur í sumum tilvikum gefið alranga mynd. Lýsing á kjörlendi tekur að sjálfsögðu til allra landa og kann því oft og tíðum að vera æði misvísandi hvað Ísland varðar.

Nú er það svo, að það er í sjálfu sér hvorki list né vísindi að greina plöntur – sveppi, fléttur, þörunga, mosa og háplöntur – til tegunda og þaðan af síður nokkur galdur. Á hinn bóginn getur tegundagreining og þekking á skyldleika tegunda verið lykill að ótal ráðgátum, sem er betra að vita um en ekki, bæði frá fræðilegum og hagnýtum sjónarhóli. Staðgóð þekking á flóru lands er frumatriði hverrar menningarþjóðar, svo að vitað sé um þá auðlind, sem fólgin er í gróðrinum. Útgáfa þessarar bókar að forgöngu Svía er því tímamótaverk fyrir okkur Íslendinga. Hins vegar er það íhugunarefni, að nýtt undirstöðurit um flóru landsins skuli nú vera gefið út af annarri þjóð og á enskri tungu. Kann því svo að fara, að framvegis látum við okkur aðeins nægja að gefa út litmyndaflórur með úrvali af helztu tegundum en sleppum því að eiga sjálft grundvallarritið á eigin tungu. Þannig verður það kannski ekki aðeins í grasafræði heldur í ýmsum öðrum greinum, eins og fuglafræði og fiskifræði, ef við höldum ekki vöku okkar. Bók sem þessi á skilyrðislaust að vera til á íslenzku, ef ekki frumsamin, þá þýdd, með ítarlegum útbreiðslukortum, og er það verðugt verkefni að hrinda því í framkvæmd á aldamótaárinu 2001, þegar 100 ár verða liðin frá því, að Flóra Íslands kom út.

Leitarorð:

32 Responses to “Flora Nordica vol. 1. – Flóra í nýju ljósi”
  1. takipçi yagiyooooooooooooooooooo ?? 3100 tane geldi

  2. L’eventuale segnalamento con lo “Scudo Blu” (cioè il simbolo
    protezione dei beni culturali e ambientali in area di crisi (OPBC) di Napoli
    e tanti altri.

  3. Bizim son sapıkça bilgi göre inanılmaz desi çıplak
    resimleri ve videoları, sapıkça seks sevgi dolu Hint aşağılık herifler her beden ve kedi türü ile görmek için fırsat ile kutsanmış vardır.
    Asla ama asla bir büyük kafa seks malzeme kısa emin olacaktır.

    Ve hiç durmadan ile sıcak seksi temin biziz çünkü sevgi.

  4. Düğün: Yat: Yoga: Yaş. Güzellikler oral
    seks blowjobs eylem cfnm cfnm parti cfnm porno videoları.
    05:10. esmer toplu tecavüz hardcore genç yaşlı.
    05:11. 05:10. toplu tecavüz ninelerin 51:59.
    büyük göğüsler oral seks parmak grup seks.
    12:35. oral seks esmer üniversite toplu tecavüz.
    06:32. toplu tecavüz rus.

  5. Results for az yasli qizlarin seksi seks. FREE 2,329 GOLD 2,329.
    az yasli qizlarin seksi azeri boysstarmovie celka seks selka
    uzbek japanese らんこう azeri native morena dando o cu women jail homemade
    braces いけめん az yasli qizlarin seksi iran tajik seks az yasli
    qizlarin seksi seks azeri pedeja de watsap anal con gorra de.

  6. 433k members in the KGBTR community. Türkiye’nin en özgürlükçü topluluğu!
    Türk internetinin efsanesi “krdş grup bura ne beklion (KGB)” çıldırmaya.

  7. Dicyclomine HCI is an anticholinergic (antimuscarinic) and antispasmodic agent
    750 mL in mL in mL in 9 months or 2000.

  8. Low Cost Glipizide for diabetes Cure Online Where to buy illegal diabetes medications online?

    illegal medication websites Cheap Prandin for diabetes online no prescription needed

  9. Lyn says:

    Do you have a spam problem on this blog; I also
    am a blogger, and I was wondering your situation; many of us
    have created some nice methods and we are looking to trade methods
    with others, be sure to shoot me an email if interested.

  10. This is the right website for anybody who really wants to understand this topic.

    You realize a whole lot its almost tough to argue with you (not
    that I actually will need to…HaHa). You definitely put a fresh spin on a topic which has been discussed for a long time.
    Great stuff, just wonderful!

  11. Hello, i feel that i saw you visited my site so i came to go back the favor?.I am attempting to in finding issues to enhance my site!I
    suppose its adequate to make use of some of your ideas!!

  12. Amazing! Its in fact remarkable paragraph, I have got much clear idea concerning from
    this paragraph.

  13. I do not even know how I ended up here, but I thought this post
    was great. I do not know who you are but definitely you’re going to
    a famous blogger if you are not already 😉 Cheers!

  14. protoflow says:

    Protoflow is a prostate health supplement featuring a blend of plant extracts, vitamins, minerals, fruit extracts, and more.

  15. I savor, lead to I found just what I was looking for.
    You’ve ended my 4 day long hunt! God Bless you man. Have a nice day.
    Bye

  16. Berezin_cmSn says:

    Березин Андрей Евроинвест [url=https://www.mainfin.ru/persona/berezin-andrey-valeryevich]https://www.mainfin.ru/persona/berezin-andrey-valeryevich[/url].

  17. Berezin_vkpi says:

    Березин Андрей Евроинвест [url=https://lenta.ru/tags/persons/berezin-andrey/]https://lenta.ru/tags/persons/berezin-andrey/[/url].

  18. Greetings! Very helpful advice within this post!
    It is the little changes that will make the greatest changes.
    Thanks a lot for sharing!

  19. Fantastic beat ! I would like to apprentice while you amend your web site,
    how could i subscribe for a blog site? The account helped me a acceptable deal.

    I had been a little bit acquainted of this your broadcast offered bright clear
    idea

  20. Nikolaev Vyacheslav Konstantinovich [url=http://www.techbullion.com/nikolaev-vyacheslav-konstantinovich/]http://www.techbullion.com/nikolaev-vyacheslav-konstantinovich/[/url].

  21. Morgi_tmmr says:

    морг 67 гкб [url=http://ritual-gratek20.ru/]http://ritual-gratek20.ru/[/url].

  22. мебельные ткани купить [url=vinylko13.ru]vinylko13.ru[/url] .

  23. Pretty! This has been an extremely wonderful post. Thank you for supplying this info.

  24. Fuhbreare says:

    You’re a really beneficial internet site; could not make it without ya! voltaren 50 mg vrij verkrijgbaar in Amsterdam

  25. купить аттестат за 11 [url=https://www.gruppa-attestats.com]https://www.gruppa-attestats.com[/url] .

  26. сколько купить аттестат [url=russkiy-attestat.com]russkiy-attestat.com[/url] .

  27. svarka_gzPn says:

    сварочный аппарат для лазерной сварки [url=https://apparaty-lazernoy-svarki.ru]https://apparaty-lazernoy-svarki.ru[/url] .

  28. можно ли купить аттестат [url=http://www.orik-attestats.com]http://www.orik-attestats.com[/url] .

  29. сколько купить аттестат [url=https://www.russa-attestats.com]https://www.russa-attestats.com[/url] .

  30. nahrungserg?nzungsmittel test [url=https://wellnesspulse.de/]https://wellnesspulse.de/[/url] .

  31. zaymy_enEa says:

    online zaim [url=https://www.topruscredit11.ru/]https://www.topruscredit11.ru/[/url] .

Leave a Reply