Vatnsnarvagrös

Vatnsnarvagrös – Catabrosa PB. 1812

Fáliðuð ættkvísl. Nú teljast þrjár tegundir til hennar, en áður voru tegundirnar mun fleiri; þær hafa verið felldar niður eða fluttar í aðrar kvíslir.

Hér vex aðeins ein tegund, er lýsing á henni látin nægja.

Catabrosa er komið úr grísku, katabrosis, éta, neyta; sumir telja nafnið til komið vegna þess, að skepnur neyta þess, en aðrir vegna þess, að étið hafi verið af stuttu axögninni.

Vatnsnarvagras – Catabrosa aquatica (L.) P. Beauv.

Fjölært. Enginn jarðstöngull og plantan myndar blöðóttar ofanjarðarrenglur, sem ræta sig við stöngulliði. Sé plantan á kafi í vatni, fljóta efstu blöð. Stráin vaxa strjált, eru uppsveigð, lin og hárlaus, oft með þremur blöðum. Blöð eru breið (3-8 mm) og mjúk; þau enda í bátlaga broddi. Slíður oft rauðblá, lokuð að minnsta kosti hálfa leið upp, mjúk og slétt. Slíðurhimna 2-4 mm, snubbótt, en þó oft tirjótt. Blómgast í júní. 5-40 cm á hæð.

Puntur 5-15 cm langur, keilu- til egglaga, oftast hvítleitur til ljósgrænn, er gisinn með útréttar, lítið eitt snarpar greinar í tvær áttir, oft við þroskun niðursveigðar.

Smáöx ýmist einkynja (2-3 mm á lengd) eða tvíkynja (3-5 mm á lengd). Blómgast í júní.

Axagnir eru snubbóttar og himnukenndar. Ytri axögn um 1 mm á lengd, 1-tauga; hin innri um 2 mm, græn- eða bláleit, 3-tauga.

Blómagnir eru 2-3 mm á lengd. Ytri blómögn hárlaus og slétt, fjólu- eða gullit, hvít í oddinn og þverstýfð, 3-tauga; hin innri á stundum gishærð neðst.

Frjóhnappar 1-2 mm á lengd.

Breytileiki er ekki mikill. Allmörgum afbrigðum og undirtegundum hefur þó verið lýst, en aðeins ein undirtegund er almennt viðurkennd (ssp. minor (Bab.) F.H. Perring & P.D. Sell); var áður talin afbrigði (var. uniflora S. F. Gray). – Tegundin getur líkzt sveifgrösum (Poa), skriðlíngresi (Agrostir stolonifera) og snænarvagrasi (Phippsia algida), sem reyndar taldist til kvíslarinnar áður, en hér vísa puntgreinar aðeins í tvær áttir.

Heimkynni vatnsnarvagrass er í tempruðu beltum Evrópu, Asíu og Ameríku, einnig á fáum stöðum í Afríku.

Hérlendis var það fyrst skráð í lista Königs 1765.

Vex við nokkra vætu og í grunnu vatni, við uppsprettur, votlendi og í flögum. – Allalgengt um land allt.

Viðurnafn er latneskt, aqua, vatn; ‚aquatica/aquaticum‘ lýtur að því, að plantan vex í vatni.

Samnefni:

Aira aquatica L.; Glyceria aquatica (L.) J. Presl & C. Presl, G. airoides (Koeler) Rchb., G. catabrosa Klett & Richt.; Molinia aquatica (L.) Wibel; Poa airoides Koeler

Nöfn á erlendum málum:

Enska: (water) whorl grass, brook grass, waterhair

Danska: (Dynd-)Tæppegræs

Norska: kjeldegras, kildegras, kildegress

Sænska: källgräs, källtäppa, narvgräs

Finnska: vesihilpi

Þýzka: Quellgras

Franska: catabrose aquatique, canche aquatique

Leitarorð: catabrosa • Vatnsnarfagras • vatnsnarvagras