Hlýtt haust og haustbeit

 

Margir velta fyrir sér, hver áhrif hlýnunar eru á vöxt og viðgang plantna. Engum blandast hugur um, að þau geti orðið býsna mikil, þó að mjög erfitt sé að segja fyrir um hverjar breytingarnar verða. Annars vegar geta orðið umskipti á flórunni, það er einstökum tegundum plantna, og hins vegar á gróðrinum eða gróðurfélögum eins og votlendi, mosaþembum og melagróðri. Að líkindum verða breytingar á flóru allnokkrar áður en þær koma verulega fram á gróðrinum. Ef til vill verður þetta útskýrt betur í öðrum pistli.

En hér skal hugað að öðru, sem tengist hlýnun. Undir haust taka plönturnar að búa sig undir komandi vetur. Mikil stakkaskipti verða í allri starfsemi plöntunnar og meðal annars stöðvast lengdarvöxtur og ákveðinn næringarforði safnast í plöntuhluta, sem lifa um veturinn. (Óþarft er að taka fram, að þetta gildir ekki um einærar plöntur.) Þessi söfnun stjórnast bæði af hita og birtu. Þar á milli er flókin samverkun, en plöntur, sem hér vaxa hafa lagað sig að þessum aðstæðum. Þessi næringarforði er plöntunum lífsnauðsynlegur, svo að þær geti hafið vöxt að vori.

Nú má spyrja, hvernig bregðast plönturnar við, þegar hiti eykst en birtan er óbreytt. Ýmsir kunna að ætla, að það sé einungis til góðs fyrir plönturnar. Það er alls ekki sjálfgefið, en engin algild svör eru til við þessari spurningu. Á hinn bóginn er augljóst, að plönturnar ná ekki að herða sig fyrir veturinn á sama hátt og áður, og það getur leitt til þess, að verulega gangi á næringarforðann, sem þeim er ómissandi fyrir næsta vor. Plönturnar ná því ekki að safna næringunni í rætur eða jarðstöngla nægilega snemma vegna þess hve dagsbirtan stendur stutt og hiti er tiltölulega hár.

Samfara þessu er önnur hætta og það má ekki gera lítið úr henni. Í góðri tíð hættir mönnum til að halda búfénaði á beit langt fram eftir hausti. Beitin gengur líka á næringarforðann og því getur hún ásamt hækkuðum haust-hita orðið miklu meiri skaðvaldur en hér fyrr á árum.

Verði spretta lítil næsta vor geta menn kannski kennt sjálfum sér um að hafa haldið búsmala lengur til beitar en skynsamlegt var í góðri tíð. Hyggnir bændur ættu að huga að þessu og taka fé fyrr á hús en tíðin heimtar, og ekki síður eigendur hrossa.

Niðurstaðan er því þessi: Það getur verið rík ástæða til þess að hlífa gróðri miklu heldur í góðri tíð í skammdeginu en kaldri.

ÁHB / 7.11.2012

 

 

 

Leitarorð: beit • flóra • gróður • haustbeit • hlýnun • hýsa hýsa fé • hækkun hausthita • hækkun hita • næringarforði • plöntur • sauðfé • spretta • vöxtur