GLÓMOSI (HOOKERIA LUCENS (HEDW.) SM.) Í ELDBORGARHRAUNI, KOLBEINSSTAÐAHREPPI.
(Hookeria lucens (Hedw.) Sm.) í Eldborgarhrauni, Kolbeinsstaðahreppi
Náttúrufræðingurinn, 69. árg. 2. hefti 2000:69-76.
Inngangur
Undanfarin ár hefur höfundur reynt að líta eftir gróðri hér og hvar eftir því, sem tiltök hafa verið til þeirra hluta. Á ferðum þessum hefur allnokkru verið safnað af plöntum, bæði há- og lágplöntum. Smám saman hefur verið unnið úr efninu. Enda þótt hægt hafi miðað, einkum sökum aðstöðuleysis og vöntunar á safneintökum til að bera saman við,
hefur allnokkuð komið í ljós, sem telja má til nýlundu um tegundir og útbreiðslu þeirra. Ekki hefur verið hirt um að birta niðurstöður þessar, nema að mjög litlu leyti.
Tilgangur þessarar greinar er einkum sá að vekja athygli á mjög sérstæðu gróðurfélagi, sem þrífst vestur í Hnappadal og fáir hafa vitað um, og í annan stað að geta um nýfundna mosategund, sem þar vex.
Tildrögin voru þau, að síðast liðinn vetur las höfundur greinina Jarðhitasvæði eftir Helga Torfason, jarðfræðing, sem birtist í bókinni Íslensk votlendi verndun og nýting (bls. 89-99). Þar getur Helgi um jarðhitastað við Eldborg í Hnappadalssýslu, þar sem hefur »dafnað mikið og fallegt jurtasamfélag«, eins og segir í greininni.
Á liðnu sumri lagði höfundur því leið sína fyrir forvitnissakir
vestur í Hnappadal. Haukur bóndi Sveinbjörnsson á Snorrastöðum, vísaði
á staðinn í Eldborgarhrauni, sem liggur utan alfararleiðar.
Eldborgarhraun
Áður en lengra er haldið skulu rifjuð upp örfá atriði um Eldborgarhraun
í Kolbeinsstaðahreppi eða Borgarhraun eins og það er nefnt í sögum.
Hraunið, sem er 33,4 km2, er kennt til Eldborgar, stærsta gígs af fimm
á norð-vestlægri sprungu.
Eldborg var áður kölluð »á Mýrum« en nú er jafnan skrifað í bókum »í
Hnappadal«. Hér er þess að gæta, að Mýrar höfðu fyrrum miklu víðari
merkingu, eins og kemur fram í fornum ritum: Í Egils sögu er sagt, að
Skalla-Grímur nam »Mýrar allar út til Selalóns og hið efra til
Borgarhrauns«; í Bjarnar sögu Hítdælakappa segir, að Þórður í Hítarnesi
búi á Mýrum (sbr. vísupartinn: »En fyr einum runni / ægis dýrs og
Mýrar«); í Grettis sögu er Mýrar haft um Kolbeinsstaðahrepp (sbr. vísu
48: »En fyr mér um Mýrar,« o.s.frv.).
Kunn er sagan í Landnámabók um uppkomu elds í Borgarhrauni; þar segir
svo um Sel-Þóri á Ytra-Rauðamel: »Þá var Þórir gamall ok blindr, er
hann kom út síð um kveld ok sá, at maðr reri útan í Kaldárós á
járnnøkkva, mikill ok illiligr, ok gekk þar upp til bæjar þess, er í
Hripi hét, ok gróf þar í støðulshliði; en um nóttina kom þar upp
jarðeldr, ok brann þá Borgarhraun. Þar var bærinn, sem nú er borgin.«
Jóhannes Áskelsson (1955) hélt því fram, að Eldborgarhraun væri í
raun tvö hraun, bruninn (»yngra hraunið«), sennilega runnið eftir
landnám, og aðalhraun (»eldra hraunið«), brunnið fyrir landnám. Minning
um yngra gosið væri því varðveitt í sögn Landnámu, þó að það sé blandað
þjóðsöguefni. En svo háttar til, þegar horft er yfir hraunbreiðuna af
Eldborg, að svartur og úfinn bruni teygir sig til norðurs, vesturs og
suðurs frá borginni, og stingur í stúf við meginbreiðuna, slétta og
víðast vel gróna. Meginröksemdir Jóhannesar fyrir því, að hraunin séu
tvö, voru: 1) Sýnilegur greinarmunur er á gróðri hrauna og 2)
segulstefnan er ólík í þeim. Að auki benti hann á, að bergið í
hraununum væri mismunandi, en það þurfi ekki skilyrðislaust að tákna
aldursmun þeirra, þó að það brjóti síður en svo í bága við, að svo sé.
Haukur Jóhannesson (1978) er hins vegar á annarri skoðun og telur, að
það sé ekkert, sem bendi til þess, að Eldborgarhraun hafi myndast í
tveimur gosum, heldur sé sennilegra, að það sé allt runnið í einu og
sama gosinu fyrir 5000-9000 árum. Meginröksemdir Hauks eru: 1) Þar sem
bruninn er apalhraun en hinn hluti hraunsins (»eldra hraunið«)
helluhraun, er ekki hægt að draga neinar ályktanir af mismunandi
gróðri, 2) segulstefna í sögulegum hraunum er mjög breytileg og ekki er
unnt að nota slíkar segulmælingar í þeim tilgangi, sem Jóhannes vitnar
til og 3) munur á bergi á milli hraunanna er ekki eins mikill og
Jóhannes vill vera láta. Á hinn bóginn bendir Haukur á, að sennilega
hafi sögnin upphaflega átt við Rauðhálsa og Rauðhálsahraun, en færst
yfir á Eldborg og Eldborgarhraun.
Þjófhellisrjóður
En svo aftur sé vikið að tilgangi ferðar, er þess að geta, að
jarðhitastaðurinn í svo nefndu Þjófhellisrjóðri (1. mynd). Að baki
nafninu er saga, sem verður ekki rakin hér (sjá meðal annars Jón
Árnason 1956: Íslenzkar þjóðsögur og ævintýri: Smalarnir frá
Snorrastöðum, IV:160). Norð-austast í þessu rjóðri er hraunbrún brunans
og undir henni er lægð. Í lægðinni, sem er misdjúp eins og í flestum
hraunum, er allur gróður með öðrum svip en annars staðar í hrauninu.
Lægðin var ekki mæld nákvæmlega, en giska má á, að hún sé 6-8 m djúp
miðað við hraunbrún brunans en nokkru lægri sé miðað við brún
aðalhraunsins; breiddin er um 15-20 metrar og um lengdina er örðugt að
segja, því að skilin eru ekki ýkja skörp, en má þó ætla allnokkra tugi
metra.
Víða kemur upp hiti neðst í lægðinni og sums staðar við jaðra hennar,
jafnvel í brunanum. Það var ekki hlaupið að því að kanna vandlega
uppstreymi hita nema eiga á hættu að traðka niður vöxtulegar plöntur,
og því var það að mestu látið ógert. Sumarið 1977 mældi Haukur
Jóhannesson (munnl. uppl.) 42°C í gjótu og fann kalkútfellingar á
tveimur stöðum.
Hið fyrsta, sem athygli vekur, þegar komið er í lægðina, er gróskan
yfir gróðrinum. Burknar og blómjurtir setja sterkan svip á umhverfið,
en birkikjarr, loðvíðir og reyniviður tróna þar yfir. Allt eru þetta
tegundir, sem eru vel þekktar í hraunum, en það er sjaldan, sem þær eru
jafn þroskalegar (2. mynd). Af burknum eru þessar tegundir helstar:
Stóriburkni (Dryopteris filix-mas), fjöllaufungur (Athyrium
filix-femina) og skollakambur (Blechnum spicant).
Þá var það ekki síður annað, sem vakti eftirtekt. Í stað mosaþembu,
sem er tíðust í hraunum sunnanlands og vestan, voru þarna komnar allt
aðrar tegundir, sem settu sérkennilegt yfirbragð á hraunið, þar sem
einhver hiti streymdi upp. Það, sem síðan vakti enn meiri undrun, var,
að í gjótum óx mosategund, sem áður var óþekkt hér á landi (3. mynd).
Glómosi
Hér er um tegundina Hookeria lucens (Hedw.) Sm. að ræða (4. mynd).
Mosaplönturnar eru í meðallagi stórar, lítt eða óreglulega greinóttar,
gljáandi, föl- eða ljósblágrænar; þær eru jarðlægar og vaxa oftast í
litlum breiðum. Flest blöð standa út frá stöngli í tvær áttir og
virðast sprotar því flatir. Blöð eru fremur þéttstæð, flöt, oftast
ósamhverf, breiðegglaga og allstór eða um 3×5 mm; þau eru snubbótt,
heilrend og alveg riflaus.
Frumur í blöðum eru hálfgagnsæjar og svo stórar, að þær sjást við
litla stækkun (10x). Í blaðmiðju eru þær óreglulega sexhyrndar eða
tígullaga, 60-100 µm á breidd, en lengdin er um tvöföld til þreföld á
við breiddina; neðarlega í blaði eru frumur lítið eitt lengri en
örlítið mjórri með jöðrum. Veggir frumna eru heilir og fremur þunnir. Á
stöku stað eru smærri frumuhópar inni á milli, einkum framarlega í
blöðum. Út úr frumum þessum vaxa oft einfaldir, grænir frumuþræðir, sem
kunna að losna frá og verða að nýjum plöntum.
Plöntur eru tvíkynja, en egg- og frjóhirslur eru aðskildar. Tveir
gróhirslustilkar, um 2 cm á lengd, voru á þeim eintökum, sem var
safnað, en engar gróhirslur. Sennilegt er, að gróhirslur þroskist ekki
fyrr en síðla hausts eða í vetrarbyrjun.
Mosategund þessi er fremur auðþekkt og mjög ósennilegt að menn
villist á henni og einhverri annarri. Í þurrki verða blöðin hvítleit og
skínandi. Tegundinni hefur því verið valið nafnið glómosi, sbr. no.
glókollur og so. glóa, blika, tindra, lýsa með hliðsjón af viðurnafninu
lucens, ljómandi, ljós.
Glómosi heyrir til stórri ætt, glómosaætt (Hookeriaceae), en flestar
aðrar tegundir innan hennar lifa í hitabeltinu. Hann vex einkum þar,
sem úrkoma er mikil og vetur mildir eða í hafrænu loftslagi.
Aðalútbreiðslan er í Vestur-Evrópu og Norður-Ameríku vestanverðri. Þá
vex tegundin í Makaronesíu, en það eru eyjaklasar undan vesturstönd
Afríku, og Túnis, en einnig á stöku stað í norðaustur Tyrklandi og
vestur Kákasus og á allnokkru svæði í Karpatafjöllum. Annars staðar á
Norðurlöndum er tegundin algengust í suðvestur hluta Noregs, hún er
víða í Færeyjum, vex á einum 30 stöðum í vestanverðri Svíþjóð en ekki
nema á tveimur stöðum í Danmörku (5. mynd; Bohlin, A. et al. 1977,
Jannert, B. 1996, Jensen, C. 1901, Lawton 1971, Potier de la Varde
1949).
Vaxtarstaður og skilyrði
Búsvæði glómosa á Norðurlöndum eru um margt lík. Í Noregi vex hann
tíðast, þar sem einhver rekja er, í gjótum, neðst við kletta, á
klettasyllum og við læki, einkum í skógum en er þó til á skóglausu
landi. Í Svíþjóð vex tegundin einnig á skuggsælum og rökum stöðum við
vatn, oft á jarðvegi en einnig neðst við rætur trjáa og á steinum. Í
Mið-Evrópu vex glómosi meðal annars á næringarsnauðum stöðum í bland
við barnamosa (Sphagnum).
Þar sem glómosi vex í Noregi, er meðalhiti í janúar á milli 0 og
+4°C, meðalhiti í júlí er á milli +14 og +16°C og ársúrkoma er að
meðaltali meiri en 1000 mm. Samsvarandi tölur á vaxtarstöðum mosans í
Svíþjóð eru: Meðalhiti í janúar er á milli -2 og -1°C, meðalhiti í júlí
á milli +15 og +16°C og ársúrkoma að meðaltali 650-850 mm.
Haukatunga í Kolbeinsstaðahreppi er sú veðurathugunarstöð, sem liggur
næst fundarstað glómosa í Eldborgarhrauni, rétta 5 km þar frá. Þaðan
eru til samfelldar mælingar aðeins frá árunum 1981-1983. Meðaltal hita
í janúar á þeim árum var -3,4 °C, meðalhiti í júlí var +9,6°C og
ársúrkoma 1275,2 mm að meðaltali. Af þessu er ljóst, að hitatölur eru
allnokkru lægri hér á landi en úrkoma ívið meiri. Hér þarf hins vegar
að huga að því, að það er fjarri lagi, að mælitölur þessar segi alla
söguna.
Það hefur löngum verið þekkt, að plöntur njóta mjög sérstakra
vaxtarskilyrða í dældum og gjótum í hraunum. Þegar þar við bætist, að
glómosi vex í gjótum, sem heit gufa leikur um, er ljóst, að almennar
veðurfarsmælingar segja næsta lítið um aðstæður á staðnum. Sennilega er
loft rakamettað árið um kring og ósennilegt, að þar frysti. Glómosi vex
yfirleitt í þó nokkrum skugga, og var einna dýpst um 50 cm inni í gjótu
en einnig við op í forsælu. (6. mynd)
Hitinn úr gjótum hefur ekki aðeins áhrif á plöntur þar inni, heldur
gætir áhrifa hans verulega út í hraunið, eins og glöggt má sjá á
mosavexti þar. Ekki er víst, að hitinn hafi úrslitaáhrif á
háplöntuflóruna í dældum, svo sem burkna, því að hún nýtur snjóþungans
og svo mun ríkja þar mikið logn, hverju sem viðrar.
Af tegundum, sem uxu í gjótum og við op þeirra uppi á hrauninu, þar
sem áhrifa frá jarðhita gætir, má nefna mosategundir þessar:
Aneura pinguis (fleðumosi)
Bartramia ithyphylla (barðastrý)
Calypogeia muelleriana (laugagyrðill)
Dicranum majus (fagurbrúskur)
Diplophyllum albicans (urðaflipi)
Fissidens osmundoides (vætufjöður)
Frullania tamarisci (klettakrýsill)
Hypnum cupressiforme (holtafaxi)
Hypnum jutlandicum (laugafaxi)
Lejunea cavifolia (skjóðumosi)
Lophozia ventricosa (urðalápur)
Metzgeria furcata (skuggarefill)
Plagiochila porelloides (sniðmosi)
Plagiothecium cavifolium (holtaglit)
Pohlia spp. (skartmosar)
Polytrichastrum formosum (kjarrlubbi)
Polytrichum juniperinum (jarphaddur)
Ptilidium ciliare (móatrefja)
Radula complanata (skorusepi)
Rhizomnium pseudopunctatum (heiðafaldur)
Rhytidiadelphus loreus (urðaskraut)
Saelania glaucescens (blámosi)
Sphagnum subnitens (fjóluburi)
Timmia bavarica (gjótutoppur)
Weissia controversa (hagahnýsill)
Sú tegund, sem kom skemmtilegast á óvart, var Fissidens osmundoides (vætufjöður), en hún óx næst glómosa og sums staðar ríktu þær saman.
Þetta er einmitt algengasta fylgitegund glómosa annars staðar á
Norðurlöndum ásamt lifrarmosanum Trichocolea tomentella; hann fannst þó ekki, en ekki er loku fyrir það skotið, að hann geti leynst þarna.
Að sjálfsögðu er ofangreindur listi ekki tæmandi, því að allmargar aðrar tegundir vaxa á svæðinu. Tíminn, sem staldrað var þarna við, nægði hvergi til þess að kanna svæðið nema að mjög litlu leyti, og enn hefur ekki verið unnið úr öllum efniviði, sem var safnað. Óhætt er samt að fullyrða, að jarðhitastaður þessi sé meðal sérstæðustu búsvæða hér á landi og er ótvírætt verður ítarlegrar könnunar, hafi einhver bolmagn til þess að kosta hana. Sem stendur er staðnum engin hætta búin af átroðningi, enda utan alfararleiðar, en samt er nauðsynlegt að vera á varðbergi.
Þakkarorð
Það er Hauki Sveinbjörnssyni á Snorrastöðum að þakka, að höfundur rataði í Þjófhellisrjóður. Pálína Héðinsdóttir var höfundi sem oft áður innan handar við að útvega heimildir. Bjarni Richter tók smásjármyndir. Guðrún Gísladóttir dró fram gögn á Veðurstofu Íslands. Aðalsteinn Davíðsson las handrit og lagði á ráðin um nafngift. Bera Þórisdóttir las útdrátt á ensku. Fólki þessu eru færðar kærar þakkir.
Heimildir
Bohlin, A., Gustafsson, L. & Hallingbäck, T. 1977: Skirmossan, Hookeria lucens, i Sverige. – Svensk Bot. Tidskr. 71: 273-284..
Borgfirðingasögur. Sigurður Nordal og Guðni Jónsson gáfu út. – Hið ísl. fornritafélag 1938. Reykjavík.
Dixon, H.N. 1954: The Students Handbook of British Mosses. – 582 bls. London.
Egils saga Skalla-Grímssonar. Sigurður Nordal gaf út. – Hið ísl. fornritafélag 1933. Reykjavík.
Grettis saga Ásmundarsonar. Guðni Jónsson gaf út. – Hið ísl. fornritafélag 1936. Reykjavík.
Haukur Jóhannesson 1978: Þar var ei bærinn, sem nú er borgin. – Náttúrufr. 47: 129-204.
Helgi Torfason, 1998: Jarðhitasvæði: 89-99 – Í: Íslensk votlendi – verndun og nýting. Ritstjóri Jón S. Ólafsson. Reykjavík.
Jannert, B.: Hookeria lucens, skirmossa, vid Vättern. – Svensk Bot. Tidskr. 90: 83-85.
Jensen, C. 1901: Bryophyta: 120-184. – Í: Botany of The Færöes, part I. Kaupmannahöfn.
Johansson, T. 1980: Hookeria lucens, en tredje lokal i Halland samt en annorlunda biotop i Trollehallar. – Mossornas Vänner 10: 12.
Jóhannes Áskelsson 1955: »Þar var bærinn, sem nú er borgin.« – Náttúrufr. 25: 122-132.
Jón Árnason, 1956: Íslenzkar þjóðsögur og ævintýri. IV. 684 bls. Reykjavík.
Landnámabók. Jakob Benediktsson gaf út. – Hið ísl. fornritafélag 1968. Reykjavík.
Lawton, E. 1971: Moss flora of the Pacific North-west. – Hattori Bot. Lab., Nichinan, Japan.
Nyholm, E. 1960: Illustrated Moss Flora of Fennoscandia. II. Musci. Fasc. 4. Lund.
Potier de la Varde, R. 1949: Nouveaux éléments de la flore tunisienne. – Rev. Bryol. Lichenol. 18:82.
Smith, A.J.E. 1978: The moss flora of Britain and Ireland. – 706 bls. Cambridge University Press.
Störmer, P. 1969: Mosses with a western and southern distribution in Norway. – Universitetsforlaget, Oslo.
Þorleifur Einarsson 1970: Þættir um jarðfræði Hnappadalssýslu. Árbók Ferðafélags Íslands: 105-123.
Þorvaldur Thoroddsen, 1911: Lýsing Íslands II. 673 bls. Kaupmannahöfn.
Summary
Hookeria lucens (Hedw.) Sm. new to Iceland
Hookeria lucens (Hedw.) Sm. has been found in the lava field Eldborgarhraun in west Iceland, which constitutes the first record of this species in Iceland.
The moss grew in a small cavities in the lava in a large depressions, Þjófhellisrjóður, where the prevailing habitat conditions are of a special nature. Hot steam rises from cracks in the lava and the bottom and field layer are very different from what it is elsewhere.
The collected specimens are conserved in the authors herbarium.
Póstfang höfundar / Author’s address:
Ágúst H. Bjarnason,
Laugateigi 39
105 Reykjavík
Netfang (e-mail): agusthbj@gmail.com
Myndir
1. mynd – Nútímahraun í Hnappadal. – Recent lava flows in Hnappadalur, West-Iceland. Heimild/From Haukur Jóhannesson 1978.
2. mynd – Gróskumikill gróður í Þjófhellisrjóðri í Eldborgarhrauni. – Luxuriant vegetation in a depression with favorable condition in Þjófhellisrjóður, in the lava field Eldborgarhraun. Ljósm./photo Á. H. B. (16. júlí 1999).
3. mynd – Glómosi með tveimur gróstilkum en án bauka. – Hookeria lucens with two fruit-stalks without capsules. Ljósm./photo Á. H. B.
4. mynd – Glómosi: a. greinótt eintak, b. blað og c. frumur í efri hluta blaðs með nokkrum rætlingum frá smávöxnum frumum. – Hookeria lucens: a. sparsely branched specimen, b. leaf and c. cells in the upper part of stem leaf with uniceriate rhizoids produced from small cells. Teikning/drawings Á. H. B.
5. mynd – Skráð útbreiðsla glómosa. – Known distribution of Hookeria lucens. Heimild/From Störmer 1969, Bohlin et al. 1977 (revised).
6. mynd – Hraungjóta, burkninn er skollakambur. – An opening to a hole in the lava field, the fern is Blechnum spicant. Ljósm./photo Á. H. B. (16. júlí 1999).
Aðvörun:
Á þessum stað: http://floraislands.is/mosar.html stendur skírum stöfum orðrétt:
»Eini íslendingurinn sem lagt hefur stund á mosaflóru Íslands af nokkurri alvöru, er Bergþór Jóhannsson.«
Menn eru því beðnir um að trúa því mátulega, sem greint er frá á vefslóð þessari.
Leitarorð: eldborg á mýrum • Eldborgarhraun • glómosi • hookeria lucens • þjófhellisrjóður
ivermectin 3mg ivermectin 1 topical cream ivermectin 10 mg
I was shocked to see 1-2 people I never expected ??
Who exits after logging in to the site?
tadalafil brands generic tadalafil from uk
https://cialisusdc.com/ tadalafil drug
generic tadalafil from uk tadalafil
tadalafil drug where to buy tadalafil on line
cost of cialis cialis cost
best price usa tadalafil tadalafil without a doctor prescription
side effects of tadalafil where to buy generic cialis online safely
lowest price cialis where to buy generic cialis online safely
tadalafil without a doctor prescription cost of cialis
tadalafil without a doctor prescription cheapest tadalafil cost
best price usa tadalafil canada generic tadalafil
https://cialisusdc.com/ tadalafil cialis
cialis without a prescription https://cialisbusd.com/
tadalafil side effects cialis without prescription
https://nextadalafil.com/ tadalafil
cialis cost cheapest tadalafil cost
tadalafil cialis tadalafil drug
tadalafil blood pressure tadalafil generic
tadalafil blood pressure buy tadalis
buy cialis where to order tadalafil tablets
generic cialis online fast shipping tadalafil brands
cost tadalafil generic cialis cost
https://cialiswbtc.com/ tadalafil online
where to buy generic cialis online safely https://cialisedot.com/
tadalafil liquid lowest price cialis
tadalafil cost in canada tadalafil dosage
I’m gone to inform my little brother, that he should also pay
a visit this weblog on regular basis to get updated from latest information.
Feel free to visit my site we buy Marietta ga
Thank you for the good writeup. It in fact was a
amusement account it. Look advanced to more added agreeable from you!
However, how could we communicate?
Hi there to every one, as I am actually eager of reading this
webpage’s post to be updated on a regular basis.
It includes pleasant information.
My family members all the time say that I am wasting my time here at net, but I know I am getting experience daily by reading thes
nice articles.
buy generic cialis online with mastercard tadalafil price walmart
cialis without a prescription generic tadalafil from uk
cheap cialis pills for sale tadalafil dosage
cialis tadalafil tadalafil
where to order tadalafil tablets cialis cost
cialis tadalafil cialis without a prescription
https://cialiswbtc.com/ tadalafil price walmart
cialis tadalafil tadalafil
buy cialis https://cialisicp.com/
What i don’t realize is if truth be told how you’re not actually a lot more well-liked than you might be right now. You are so intelligent. You realize therefore considerably on the subject of this topic, produced me personally consider it from so many numerous angles. Its like men and women aren’t interested until it is something to accomplish with Girl gaga! Your individual stuffs great. All the time deal with it up!
side effects of tadalafil tadalafil brands
Thanks to my father who stated to me about this weblog,
this webpage is truly awesome.
tadalafil online cialis without a prescription
canada generic tadalafil cheap generic cialis for sale
tadalafil price walmart cheap generic cialis for sale
tadalafil 5mg india when does tadalafil go generic
natural source of sildenafil citrate sildenafil for hypertension
sildenafil vs tadalafil vs vardenafil generic tadalafil prices
purchase oral ivermectin ivermectin 400 mg
Useful information. Lucky me I found your website unintentionally, and I am shocked why this twist of fate did not
happened earlier! I bookmarked it.
is sildenafil a prescription drug sildenafil when to take
tadalafil is not for consumption in united states is tadalafil illegal
tadalafil blood pressure tadalafil online
where to get tadalafil where to buy generic cialis online safely
purchase stromectol ivermectin 5 mg price
maxim peptide tadalafil citrate does tadalafil work as well as cialis
side effects for tadalafil tadalafil liquid
stromectol pill price stromectol 12mg
buy generic cialis online with mastercard cost of cialis
where can i buy stromectol ivermectin buy australia
Its such as you read my thoughts! You appear to understand a lot
approximately this, like you wrote the e-book in it or something.
I feel that you simply can do with a few % to drive the message home a little bit, but instead of that, this is fantastic blog.
A fantastic read. I will definitely be back.
tadalafil generic where to buy tadalafil price walmart
stromectol pill price stromectol online
stromectol 6 mg tablet buy liquid ivermectin
cost of ivermectin cream ivermectin canada
stromectol order cost of ivermectin lotion
ivermectin 12 mg can you buy stromectol over the counter
ivermectin lice oral ivermectin 12 mg
purchase ivermectin ivermectin medication
ivermectin 0.5 lotion ivermectin 1%
stromectol xr stromectol ivermectin tablets
generic ivermectin ivermectin generic name
cost of ivermectin pill ivermectin coronavirus
online pharmacy viagra viagra without a prescription
stromectol 3mg where to buy ivermectin cream
price of stromectol ivermectin 0.08
liquid tadalafil for sale how much does cialis cost at walgreens
sildenafil (viagra) prolongs erection by __________. sildenafil 50mg tablets
cialis canada cialis pills
tadalafil medication tadalafil usp
viagra pill buy viagra online
best price on generic tadalafil tadalafil tablets 20 mg side effects
viagra over the counter female viagra
Prometrium kmart store pharmacy
What¦s Happening i’m new to this, I stumbled upon this I have found It absolutely helpful and it has aided me out loads. I’m hoping to contribute & help different customers like its aided me. Great job.
This is very interesting, You are a very skilled blogger. I have joined your rss feed and look forward to seeking more of your great post. Also, I’ve shared your website in my social networks!
Real great information can be found on website. “There used to be a real me, but I had it surgically removed.” by Peter Sellers.
Thank you for sharing with us, I conceive this website genuinely stands out : D.
I’ll immediately clutch your rss as I can not in finding your email subscription hyperlink or e-newsletter service. Do you’ve any? Please permit me understand in order that I may subscribe. Thanks.
I really enjoy studying on this internet site, it holds excellent posts. “The great secret of power is never to will to do more than you can accomplish.” by Henrik Ibsen.
I am really loving the theme/design of your blog. Do you ever run into any web browser compatibility problems? A few of my blog audience have complained about my website not working correctly in Explorer but looks great in Safari. Do you have any tips to help fix this issue?
Keep working ,impressive job!
You made a few fine points there. I did a search on the issue and found most persons will go along with with your blog.
Hi, i think that i saw you visited my weblog so i came to “return the favor”.I’m attempting to find things to enhance my web site!I suppose its ok to use a few of your ideas!!
Hello! I’m at work surfing around your blog from my new apple iphone! Just wanted to say I love reading through your blog and look forward to all your posts! Keep up the fantastic work!
I went over this site and I conceive you have a lot of excellent information, saved to fav (:.
I am not real wonderful with English but I find this very easy to interpret.
Everything is very open with a precise explanation of the challenges. It was truly informative. Your website is useful. Thanks for sharing!|
Spot on with this write-up, I really think this web site needs much more attention. I’ll probably be returning to read more, thanks for the advice!|
Hi, Neat post. There is an issue with your site in web explorer, may check this?K IE nonetheless is the market leader and a huge section of other folks will miss your great writing due to this problem.
It is really a nice and useful piece of information. I am happy that you shared this useful information with us. Please stay us up to date like this. Thank you for sharing.
Thanks for helping out, superb information.
When I originally commented I clicked the -Notify me when new comments are added- checkbox and now each time a comment is added I get four emails with the same comment. Is there any way you can remove me from that service? Thanks!
You can certainly see your expertise in the work you write. The world hopes for even more passionate writers like you who are not afraid to mention how they believe. At all times go after your heart.
Thank you for the sensible critique. Me and my neighbor were just preparing to do some research about this. We got a grab a book from our local library but I think I learned more clear from this post. I’m very glad to see such wonderful info being shared freely out there.
Heya i’m for the first time here. I came across this board and I find It really useful & it helped me out much. I hope to give something back and help others like you helped me.
I’d have to examine with you here. Which is not one thing I usually do! I take pleasure in reading a post that may make folks think. Additionally, thanks for permitting me to comment!
Good ?V I should definitely pronounce, impressed with your website. I had no trouble navigating through all tabs as well as related info ended up being truly easy to do to access. I recently found what I hoped for before you know it in the least. Quite unusual. Is likely to appreciate it for those who add forums or anything, website theme . a tones way for your client to communicate. Excellent task..
I always was concerned in this topic and stock still am, regards for putting up.
Hello, Neat post. There’s a problem together with your site in web explorer, might check this?K IE nonetheless is the marketplace chief and a large component of people will leave out your magnificent writing because of this problem.
Your place is valueble for me. Thanks!…
Great write-up, I am regular visitor of one?¦s web site, maintain up the nice operate, and It is going to be a regular visitor for a long time.
My partner and I absolutely love your blog and find the majority of your post’s to be exactly I’m looking for. Does one offer guest writers to write content available for you? I wouldn’t mind writing a post or elaborating on many of the subjects you write in relation to here. Again, awesome weblog!
Utterly indited subject matter, regards for information .
I precisely had to say thanks again. I do not know the things that I could possibly have used without the entire opinions discussed by you regarding my theme. It truly was an absolute horrifying circumstance in my view, but considering your professional tactic you resolved the issue forced me to weep for fulfillment. I’m just thankful for this service as well as pray you recognize what a great job your are accomplishing training others with the aid of your web page. More than likely you’ve never got to know all of us.
Can I just say what a relief to find someone who actually knows what theyre talking about on the internet. You definitely know how to bring an issue to light and make it important. More people need to read this and understand this side of the story. I cant believe youre not more popular because you definitely have the gift.
It?¦s really a nice and helpful piece of information. I am glad that you just shared this useful information with us. Please stay us informed like this. Thanks for sharing.
You really make it seem so easy with your presentation but I find this topic to be really something which I think I would never understand. It seems too complex and very broad for me. I am looking forward for your next post, I will try to get the hang of it!
I got good info from your blog
Pretty nice post. I just stumbled upon your blog and wished to say that I’ve truly enjoyed surfing around your blog posts. In any case I’ll be subscribing to your rss feed and I hope you write again soon!|
Hi, i read your blog from time to time and i own a similar one and i was just wondering if you get a lot of spam responses? If so how do you prevent it, any plugin or anything you can suggest? I get so much lately it’s driving me insane so any help is very much appreciated.|
naturally like your website but you have to test the spelling on quite a few of your posts. Several of them are rife with spelling issues and I to find it very troublesome to inform the truth then again I will certainly come again again.
Simply wanna input that you have a very decent website , I enjoy the design it actually stands out.
When someone writes an article he/she retains the image of a user in his/her mind that how a user can understand it. Thus that’s why this paragraph is outstdanding. Thanks!|
Hi there, after reading this amazing paragraph i am as well glad to share my experience here with mates.|
https://www.woddal.com/zubairkhanweb26
https://roosterteeth.com/g/user/sohail543
Популярный журналист и комментатор Алексей Андронов оценил шансы «Ромы» и «Аякса» в ответном матче 1 4 финала Лиги Европы (первая игра — 2:1). Коэффициенты букмекеров на выступление сборной России на ОИ-2022 Всем привет! Первый тайм остался за национальной сборной, которая забила два безответных мяча — по разу отличились Асхат Тагыберген (5-я минута) и Оралхан Омиртаев (21-я). Всем привет! РБК направил запрос пресс-службе «Матч ТВ». Сборные. Товарищеский матч По информации еще одного Telegram-канала «Дай ударить», требование привести себя в форму коснулось спортивных комментаторов Романа Скворцова и Дмитрия Лукашова. При этом остальным телекомментаторам также необходимо держать себя в оптимальной форме в связи с ужесточением требований на телеканале «Матч ТВ». «Игра ожидается любопытная. «Кельн» не лучшим образом стартовал после перерыва. В Дюссельдорфе с большим трудом отыгрался, проигрывая два мяча. «Лейпциг» также начал сорить очками при том, что сама судьба дает им шанс быть вторыми. Мне кажется, что после все этих неудач и сомнительного качества игры с «Гертой» «Лейпциг» все же должен собраться и перестать терять очки. Надо матч выигрывать. https://sayt-1xbet-sloty6.werite.net/post/2022/03/22/1xbet-%D1%80%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F-%D1%81-%D0%BC%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%B0 Понятное дело, что это лишь самые важные моменты, на которые следует обращать повышенное внимание. Есть еще куча мелочей, про которые также не стоит забывать. Даже, если до начала матча они кажутся незначительными. Любые изменения в тренерском штабе, личной жизни одного из хоккеистов – все это может сыграть важную роль в исходе предстоящей встречи. Ставить на победу аутсайдера в КХЛ и НХЛ, коэффициенты на которых можно посмотреть тут: hokeybet.ru допускается лишь с учетом таких критериев: По уровню популярности ставки на исход превосходят любую другую хоккейную стратегию. Новички предпочитают ставить на победителей, так как этот рынок не требует особых временных затрат на анализ статистики и всегда представлен в любой букмекерской конторе. Профессионалов больше интересуют валуйные и коридорные ставки, которые в хоккейных линиях встречаются очень часто.
canadian pharmacy 247 Nimotop
Despite appearing on the surface to be a casino operated by a company set up in the Dutch Caribbean Island of Curacao, Stake.com is very much Australian. Not only was it launched in Melbourne, some senior Stake.com staff work out of Easygo’s offices and the games Easygo develops are casino games for Stake.com There are 78 casinos in California that are owned by Native American tribes. Those 78 casinos are owned by 71 tribes in the state. Additional casinos are also being planned. 7 tribes have recently signed gaming compacts with the state. Neutrino USD price is predicted to reach a maximum level of $2.107 throughout 2022. As early as 2023 according to our crypto price prediction index, in 2023, Neutrino USD (USDN) may reach a maximum level of $4.054, with the average trading price of $3.015. https://artmight.com/user/profile/499727 Bitcoin Casino refers to an online gaming platform that supports bitcoin-financed betting. Originally BTC websites only accepted bitcoins, but recent events in the industry have shown that most platforms use more popular altcoins such as Ethereum and Litecoin. Yes, you can enjoy games at the best bitcoin casino legally in the United Kingdom. Here, many online gambling platforms and service providers accept bitcoins. Cryptocurrency-focused service providers are required to adhere to applicable UK gambling laws. For example, sports betting is hugely popular there and has grown into a £700 million industry. A number of best bitcoin betting sites are also available online. The company is full of highly qualified betting and igaming experts who have worked with many operators from Malta. Their main aim is to provide Casobet customers with a high-quality gambling experience. Casobet offers a wide range of gambling products and services, but its main focus is on sports betting.
ivermectin 6 mg buy ivermectin
stromectol mexico stromectol 6 mg generic ivermectin 12 mg
buy 6 mg stromectol