Tilraun til að skýra myndbreytingu plantna – Versuch die Metamorphose der Planzen zu erklären

Skrifað um July 18, 2012 · in Almennt · 9 Comments

BÆKUR – Náttúrufræðirit
Tilraun til að skýra myndbreytingu plantna – Versuch die Metamorphose der Planzen zu erklären
Höfundur: J. W. von Goethe (1790). Jón Bjarni Atlason þýddi. 111 bls.
Útgefandi er Walther von Goethe Foundation, Berlin – Reykjavík 2002.

J. W. von GOETHE (1749-1832) er kunnastur sem eitt af höfuðskáldum Þjóðverja. Að hætti þeirrar tíðar fékkst hann ekki aðeins við ritstörf heldur sinnti ýmsum öðrum störfum. Hann bjó um tíma í Weimar, háborg mennta og menningar, og gegndi þar meðal annars ráðherrastörfum og gaf sig að náttúrufræði.

Talið er, að í Ítalíuferð 1786-1788 hafi Goethe tileinkað sér klassíska fegurðarhugsjón, sem setur mark sitt á nokkur helztu verk hans. En það var fleira, sem fangaði hug hans í þeirri ferð. Hann varð að eigin sögn öldungis forviða á að sjá öll tilbrigði í formi plantna og þeirri tilgátu laust niður í huga hans, að unnt væri að rekja þróun allra plantna frá einni frumplöntu (Urplanze), og hennar yrði að leita; öðru vísi væri ekki mögulegt að ákvarða ættkvíslir og tegundir nákvæmlega.

Ritsmíð Gothes um myndbreytingu plantna er tvímælalaust ávöxtur af leit hans af frumplöntunni en þó minnist hann hvergi á hana þar. Framsetning efnis er all sérstæð, í stuttum kjarnyrtum greinum (aphroisms), og svipar til Fundamenta Botanica eftir Linné, en hann hefur verið kunnugur þeirri bók. Goethe nálgast viðfangsefnið á sérstakan hátt, því að hann velur aðeins að lýsa lið fyrir lið vexti einærs tvíkímblöðungs, frá því að fyrstu blöð líta dagsins ljós og til þess að plantan hefur myndað fræ. Hann greinir frá myndbreytingum í plöntunni, sem geta verið reglulegar, óreglulegar og tilfallandi og leiða sumar til þroskunar á hlutum blómsins. Hann kemst þannig að því, sem reyndar var ekki með öllu ókunnugt, að fræflar og frævur eru ummynduð blöð. Í hugum flestra er þetta meginniðurstaða ritgerðarinnar, sem er þó ekki alls kostar rétt. Hún er miklu margbrotnari en ætla má við fyrstu sýn og flestir eru þeirrar skoðunar, að megintilgangur Goethes hafi fyrst og fremst verið að kenna mönnum aðferð til þess að fylgjast með vexti og þroska plantna, svo að þeir yrðu færir um að leita sjálfrar frumplöntunnar.

Það yrði langt mál að fjalla ítarlega um þetta verk Goethes og saknar maður þess, að ekki skuli hafa verið hugað að því við útgáfu á þessari þýðingu að birta vandaða ritsmíð til skýringa og frekari skilnings á verkinu. Vissulega stendur verkið fyllilega fyrir sínu sem slíkt, en þar sem það er komið til ára sinna, þurfa menn að vera nokkuð vel heima í fræðunum til þess að átta sig á, hvað vakir fyrir höfundi í einstökum atriðum.

Það hefur verið torvelt að þýða átjándu-aldar þýzku þessa höfuðsnillings, og það dylst jafnvel ekki fákunnandi mönnum í því máli að hér hefur mjög vel verið vandað til þeirra hluta. Á stöku stað má þó fetta fingur út í smáatriði, eins og að þýða Nektarien hunangsbera, en það eru kirtlar, sem blómasafi (nektar) myndast í en ekki hunang.

Það kom sannast sagna talsvert á óvart að fá óvænt upp í hendur þýðingu á þessu fræga verki, sem maður hafði ótal sinnum heyrt talað um en aldrei lesið sjálfur. Að baki útgáfunni stendur Walther von Goethe Foundation og er ítalega greint frá tilurð þeirrar stofnunar í bókarlok. Svo skemmtilega er gengið frá bókinni, að frumtextinn er vinstra megin í opnu og íslenzk þýðing hægra megin. Útgáfan er einkar lofsamlegt framtak og hlýtur að gleðja alla þá, sem unna sögu vísindanna, og á þýðandinn ekki sízt þakkir skildar fyrir vönduð vinnubrögð.

Leitarorð:

9 Responses to “Tilraun til að skýra myndbreytingu plantna – Versuch die Metamorphose der Planzen zu erklären”
  1. instagram takipçi satın al

  2. Best website to order diabetes drugs without prescription Buy Glipizide online without having to deal with a pesky prescription. Ain’t nobody got time for that!

    Discounted Januvia without prescription Online pharmacies that sell diabetes medication

  3. Best website to order diabetes drugs without prescription Where to buy Metformin online without a
    prescription
    buy Actoplus without prescription Score some sick discounts
    on diabetes drugs online. I want ’em all!

  4. Good web site you have got here.. It’s hard to find high quality writing like yours nowadays.
    I really appreciate individuals like you! Take care!!

  5. Thanks for sharing your thoughts about Hair loss and minoxidil.
    Regards

  6. Tabitha says:

    I want to to thank you for this excellent read!! I certainly loved every little bit of it.
    I’ve got you book marked to check out new things you post…

  7. Hey there! I could have sworn I’ve been to this blog before but
    after browsing through some of the post I realized it’s
    new to me. Anyways, I’m definitely happy I found it and I’ll be book-marking and checking back frequently!

  8. Hi there to every , since I am actually keen of reading this website’s post to be updated regularly.
    It carries nice data.

  9. This site truly has all of the information and facts I wanted
    concerning this subject and didn’t know who to ask.

Leave a Reply